نگرشی که در غرب نسبت به انسان و شئون زندگی او حاکم است، در نهایت منجرّ به ارائة تصویری از زنان در رسانه‌ها می‌شود که جایگاه او را تنزّل می‌بخشد. آنها به زن به عنوان یک کالا یا ابزار نگاه می‌کنند.
«برای بررسی و ریشه‌یابی وضعیت موجود زن در این رسانه‌ها، باید علّت را در مبانی نگرشی و اندیشه‌ای غرب جُست و به دنبال پاسخ بود که اساساً در نگاه غرب، انسان و رابطه‌اش با خدا و جهان پیرامونش چگونه تصویر می‌شود؟ و جایگاه زن در این روابط کجا قرار دارد؟»[1]
در ادامه به برخی از این اندیشه‌ها مختصراً اشاره می‌شود:
1. انسان محوری (اومانیسم): اومانیسم قائل است انسان ـ مادّی و زمینی است ـ و تنها موضوع ارزشمند برای تلاش و تفکّر است و چیزهای دیگر تنها بر این پایه تحلیل و ا رزیابی می‌شوند.[2] به عبارت دیگر، معتقدند به دنبال لذّتها و زیباهییهای مادّی و اصالت دادن به غرایز انسانی و مادّی، باید بود.
2. فرد گرایی: در این نگرش که برگرفته از اومانیسم است، فرد به خودی خود...
«ارزش برتر» تلقِّ می‌شود و جامعه در واقع، ابزاری برای رسیدن فرد به اهداف فردی است. بر مبنای فلسفة اصالت فرد، جامعه و نهادهای اجتماعی اموری فرضی و ذهنی و فاقد هر گونه واقعیت عینی به شمار می‌روند.
در نتیجه، محدودیتهایی که زندگی اجتماعی به ناگزیر بر فرد تحمیل می‌کند، ملال آور و بیهوده می‌نماید. بنابراین، «فردگرایی گام بعدی را در تکمیل اومانیسم برداشت. اگر در اومانیسم انسان محور و مدار همة هستی قرار می‌گرفت، در اینجا مطرح شد که فرد با همه خصوصیات فردی‌اش معیار و میزان است.» [3]
3. اصالت جسم: پس از رنسانس و باز در سایة تفکّر اومانیستی، جسم انسان و به خصوص توجّه به ویژگیهای جسمانی و جنسی زن در هنرهای تصویری و تجسمی جایگاه ویژه‌ای یافت و هنرمندان با توجّه به این ویژگیها و با تکیه بر تکنیکهای جدیدی هنری، آثار زیادی آفریدند که مرکز توجّه آنها، پیکر زنان بود.
در سایة این نگرش، مثلاً رسانه تلویزیون با نمایش تمثالی از زنان در برنامه‌های خود که به طور اغراق شده‌ای، خوش اندام و دارای پوستی کم عیب و زیبا هستند، تصویری خاص از زن نشان می‌دهد و در ذهن مخاطب خود این گونه القا می‌کند که هر زنی این معیارها را نداشته باشد، دچار اختلال جسمی و شخصیتی است.[4]
4. لذّت گرایی: مروّجین این نگرش بر آنند که لذت بردن فاعلِ عمل اخلاقی، ارزش ذاتی دارد. به عبارت دیگر، سعادت، برخورداری هر چه بیشتر فرد از لذّت است.
استدلال پیروان این مکتب اخلاقی برای اثبات ارزش ذاتی لذت این است که انسان طبیعتاً طالب لذت است و از رنج و درد می‌گریزد. برای هر فرد، خوشی و لذت خود او مطلوب است و هیچ کس رنج و ناراحتی خود را نمی‌خواهد. بر این پایه، ارزش ذاتی و منشأ مطلوبیت، لذت خود فرد است.
در نتیجه، کاری که برای فاعل اخلاقی، لذت بخش باشد، ارزش غیری مثبت دارد و باید صورت گیرد و کاری که برای فاعل وی رنج‌آور است، ارزش غیری منفی دارد و نباید انجام گیرد.[5]
5. «منِ غربی» در مقابل «دیگری شرقی»: در دیدگاه شرق شناسی، «من غربی» به عنوان من متکامل، عقلانی، متمدّن، قاعده‌مند و منظم است و در مقابل «دیگری شرقی» یا در اینجا مسلمان، به عنوان من طبیعی، ساده، غیر عقلانی، غیر متمدّن و وحشی مطرح گردیده.
این دیدگاه در رویکرد نوشرق‌شناسانه به نشانه‌های فرهنگی ـ گفتمانی تبدیل شده که مهم‌ترین این نشانه‌ها، مطرح کردن «من غربی» با ویژگیهای متن (متنیت)، فرهنگ، و تعدد فرهنگی، علمی، جهانی، دموکراتیک و ... است. در مقابل آن «دیگری شرقی» با ویژگیهای نامتنیت، غیر فرهنگ (ضد فرهنگ)، سنّتی و ... مطرح می‌باشد.[6]
آنچه ذکر شد، تنها بخشی از اصول حاکم بر جوامع غربی است و نگرشهای دیگری مانند: اصالت دادن به غرایز انسانی، نسبی گرایی، حاکمیّت امیال و ... نیز از جملة این نگرشها است. رسانه‌ای که در چنین جامعه‌ای رشد و نمو دارد و در پس پردة تولیدات آن، این‌چنین نگرشهایی حاکم است، با بهره‌گیری از آزادی عملی که به آن داده شده، با مبنا قرار دادن میل بشری و بی توجّهی به دو عنصر مهم نیاز و مصلحت مخاطب، در تولید و پخش برنامه‌های خود هیچ محدودیّتی نداشته، با نادیده گرفتن ارزشهای حقیقی زنان، الگوی دلخواه خود را ارائه خواهد داد. [7]
منابع:
1. بررسی تطبیقی مبانی نگرش زن در رسانه‌ها با رویکرد دینی و غیر دینی، سلمان رضوانی، مجموعه مقالات همایش دین و رسانه، قم، مرکز پژوهشهای صدا و سیمای قم، 1390 ش، ص 193، (با کمی تغییر و برداشت).
2. در آمدی بر نظام شخصیتی زن در اسلام، محمدرضا زیبایی‌نژاد و محمدتقی سبحانی، دار الثقلین، قم، 1379 ش، ص 20.
3. همان، ص 29.
4. بررسی تطبیقی مبانی نگرشی زن در رسانه‌ها، سلمان رضوانی، ص 196 (با کمی تغییر).
5. فلسفه اخلاق، مجتبی مصباح یزدی، مؤسسه آموزشی امام خمینی?، قم، 1387 ش، ص 172.
6. سیاست فرهنگی تفاوت در بازنمایی حجاب اسلامی در رسانه‌های غربی، حسن بشیر، فصلنامة تحقیقات فرهنگی، ش 3ف 1390 ش، ص 47.
7. برای مطالعه بیشتر ر.ک: حجاب زن مسلمان و تقابل رسانه ای غرب با آن، محمدمهدی قربانی، ماهنامه مبلغان، شماره 168.
منبع: www.tasdid.mihanblog.com
طبقه بندی: بازنمایی غیر واقعی، غیر واقعی، واقعی، واقع، بازنمایی رسانه های غربی، بازنمایی رسانه ها، بازنمایی حجاب، حجاب در رسانه
